O Άγγελος Τσιάρας, επικεφαλής της Ομάδας Αστροφυσικής του Τμήματος Φυσικής και Αστρονομίας του University College του Λονδίνου (UCL), βρίσκεται πίσω από την πρώτη επιτυχή ανάλυση και ανίχνευση αερίων στην ατμόσφαιρα μιας υπερ-Γης -κοντινού εξωπλανήτη παρόμοιου με τη Γη αλλά με οκτώ φορές μεγαλύτερη μάζα.
Το zougla.gr επικοινώνησε με τον Έλληνα διδακτορικό φοιτητή – ερευνητή αστροφυσικής, ο οποίος μίλησε για τη σπουδαία ανακάλυψη και τη μέθοδο που επέτρεψε στους επιστήμονες να αποκαλύψουν την παρουσία αερίου υδρογόνου και ηλίου στην ξηρή ατμόσφαιρα του εξωπλανήτη.
Κάνατε την πρώτη επιτυχή ανάλυση ατμόσφαιρας μιας υπερ-Γαίας, της τρίτης που έχει ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα. Μιλήστε μας για τους εξωπλανήτες αυτούς και για αυτόν που βρήκατε.
Οι υπερ-Γαίες είναι πλανήτες με μέγεθος και μάζα ανάμεσα στη Γη και τους αέριους γίγαντες. Πιστεύεται ότι είναι οι πιο συνηθισμένοι πλανήτες στον γαλαξία, αλλά αντίστοιχο παράδειγμα δεν υπάρχει στο ηλιακό σύστημα. Έτσι, η μελέτη τους βασίζεται στους εξωπλανήτες αυτής της κατηγορίας. Από τα στοιχεία που έχουμε μέχρι τώρα δεν είναι ξεκάθαρο αν αποτελούνται μόνο από έναν στέρεο πυρήνα και καθόλου ατμόσφαιρα ή από έναν σχετικά μικρό πυρήνα και εκτεταμένη ατμόσφαιρα.
Πριν από την έρευνα αυτή, είχαμε παρατηρήσεις μόνο για άλλους δύο τέτοιους εξωπλανήτες που δεν έδειχναν την ύπαρξη ατμόσφαιρας. Τώρα ξέρουμε ότι και τα δύο παραπάνω σενάρια είναι πιθανά, και πιστεύουμε ότι θα ανοίξει ο δρόμος για περισσότερες τέτοιου είδους παρατηρήσεις στο μέλλον.
Ο εξωπλανήτης αυτός (55 Cancri e) βρίσκεται σε ένα πλανητικό σύστημα μόλις 40 έτη φωτός μακριά από το δικό μας. Ένας χρόνος πάνω σε αυτόν διαρκεί μόνο 18 ώρες, διότι βρίσκεται πολύ κοντά στον αστέρα του. Συνεπώς, οι θερμοκρασίες που επικρατούν στην επιφάνειά του πρέπει να αγγίζουν τους 2000 οC. Σίγουρα δεν είναι ένας φιλόξενος για τη ζωή, όπως την ξέρουμε στη Γη, κόσμος.
Τι διαπιστώσατε για την ατμόσφαιρά του; Διαφοροποιείται ή μοιάζει με τις ατμόσφαιρες πλανητών του ηλιακού μας συστήματος;
Μέσω φασματοσκοπικών παρατηρήσεων ανακαλύψαμε ότι ο πλανήτης αυτός περιβάλλεται από μία ατμόσφαιρα αποτελούμενη κυρίως από υδρογόνο και ήλιο. Επειδή τα στοιχεία αυτά είναι πολύ ελαφριά και η θερμοκρασία πολύ υψηλή, η ατμόσφαιρα είναι εκτεταμένη. Κανένας από τους μικρούς πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος δεν είναι τόσο θερμός, ούτε έχει τόσο εκτεταμένη ατμόσφαιρα, οπότε για τα δικά μας δεδομένα είναι «εξωτικός».
Επιπλέον, έχουμε ενδείξεις ότι στον πλανήτη αυτόν επικρατεί η παρουσία του άνθρακα. Αν αυτό επιβεβαιωθεί στο μέλλον, θα σημαίνει ότι σωστά του έχει αποδοθεί ο χαρακτηρισμός «διαμαντένιος πλανήτης».
Πιστεύετε ότι στο μέλλον υπάρχει περίπτωση να ανακαλυφθούν εξωπλανήτες που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν μορφές ζωής;
Μέσα στο δείγμα των εξωπλανητών που έχουμε αυτήν τη στιγμή υπάρχουν μερικοί που έχουν το μέγεθος της Γης και θεωρητικά την κατάλληλη θερμοκρασία για να διατηρήσουν νερό σε υγρή μορφή. Οι βασικές, όμως, πληροφορίες που χρειαζόμαστε για να πούμε ότι κάποιος από αυτούς θα μπορούσε να φιλοξενήσει ζωή έρχονται από τη μελέτη της ατμόσφαιράς τους.
Στατιστικά, οι πιθανότητες είναι με το μέρος μας, καθώς υπάρχουν δισεκατομμύρια πλανητών του γαλαξία μας. Ωστόσο, η ατμοσφαιρική ανάλυση μιας «δεύτερης Γης» απαιτεί τεχνολογικά μέσα που δεν διαθέτουμε αυτήν τη στιγμή και ίσως χρειαστούν αρκετές δεκαετίες μέχρι να τα αποκτήσουμε.
Τι οφέλη μπορεί να έχει η ανάλυσή σας για μελλοντικές μελέτες; Πού μπορεί να οδηγήσει;
Τα επόμενα χρόνια αναμένεται να βρεθούν ακόμη περισσότερες υπερ-Γαίες σε κοντινές αποστάσεις από το ηλιακό μας σύστημα, καθώς υπάρχουν αποστολές που επικεντρώνουν την προσοχή τους σε αυτούς. Η μελέτη αυτή θέτει τις βάσεις για να μπορέσουμε να εξερευνήσουμε κι άλλους μικρούς πλανήτες στο μέλλον και να αποκτήσουμε μια πιο πλήρη εικόνα σχετικά με αυτούς. Είναι μόνο το πρώτο βήμα προς την κατανόηση της δημιουργίας ατμόσφαιρας γύρω από στέρεους πλανήτες, όπως η Γη.
Είστε ένας νέος επιστήμονας που εργάζεται στο εξωτερικό. Υπάρχει έδαφος για τους επιστήμονες, υπό τις σημερινές συνθήκες, να εργαστούν στην Ελλάδα; Εσείς θα επιστρέφατε;
Σίγουρα στην Ελλάδα είναι πιο δύσκολο να ασχοληθεί κάποιος με την έρευνα, γιατί η χρηματοδότηση είναι περιορισμένη. Υπάρχει, όμως, η δυνατότητα χρήσης ευρωπαϊκών προγραμμάτων, μέσω των οποίων θα μπορούσαν να δημιουργηθούν περισσότερες ερευνητικές ομάδες, η συνεργασία των οποίων είναι απαραίτητη σε αυτό το επίπεδο. Δεν ξέρω ποιος είναι ακριβώς ο λόγος που δεν προσελκύονται περισσότερα τέτοια προγράμματα και στη χώρα μας αυτήν τη στιγμή, αλλά πιστεύω πως υπάρχουν δυνατότητες βελτίωσης. Προσωπικά θέλω και θα προσπαθήσω να επιστρέψω στην Ελλάδα και να συνεχίσω εκεί την ενασχόλησή μου με την έρευνα πάνω στους εξωπλανήτες ή σε παρόμοιο αντικείμενο.
Στη Βρετανία υπάρχει ενθάρρυνση στο έργο νέων ερευνητών, τόσο από πλευράς πανεπιστημίου όσο και κρατικής στήριξης;
Από πλευράς πανεπιστημίου υπάρχουν κίνητρα που ενθαρρύνουν τους νέους και επίσης πολλές ευκαιρίες να έρθουν σε επαφή με τους μεγαλύτερους ερευνητές του κάθε κλάδου. Η οικονομική υποστήριξη, όμως, τόσο από το πανεπιστήμιο όσο και από το κράτος, είναι περιορισμένη και απευθύνεται, κυρίως, στους ίδιους τους Βρετανούς. Για τους πολίτες άλλων κρατών η υποστήριξη προέρχεται από ευρωπαϊκά ή διεθνή προγράμματα, τα οποία θα μπορούσαν να έρθουν και στην Ελλάδα.
Όταν ξεκινούσατε την πορεία σας στον τομέα της αστροφυσικής, πιστεύατε ότι θα φτάσετε σε μια ανακάλυψη τέτοιας σημασίας;
Όταν κάποιος ξεκινά να δουλεύει πάνω σε ένα αντικείμενο, δεν μπορεί να προεξοφλεί το αποτέλεσμα. Ειδικότερα στην έρευνα, όπου πολλές φορές ψάχνουμε για πράγματα που δεν γνωρίζουμε αν υπάρχουν. Χρειάζεται συνεργασία, επιμονή αλλά και τύχη για να έρθει ένα καλό αποτέλεσμα.
Πώς φαντάζεστε τον εαυτό σας σε πέντε χρόνια από τώρα, όσον αφορά στην πορεία σας στην αστροφυσική. Πού στοχεύετε;
Θα ήθελα να συνεχίσω στον χώρο της έρευνας στο συγκεκριμένο αντικείμενο, καθώς είναι πολλά υποσχόμενο. Αυτήν τη στιγμή σχεδιάζονται πολλές νέες αποστολές σχετικές με τον χαρακτηρισμό των εξωπλανητών και θα ήθελα να συμμετέχω στο μέλλον σε κάποια από αυτές.