ΕΜΠΟΛΑ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ

Αποκρυπτογραφώντας τα μυστικά του Εμπολα

• 

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:Υγεί

Η νέα επιδημία του ιού Εμπολα που ξέσπασε στη Δυτική Αφρική, έχει προκαλέσει ήδη τον θάνατο περισσότερων των 950 ανθρώπων. Την ίδια στιγμή, ολόκληρη η υφήλιος προετοιμάζεται εντατικά για νέα κρούσματα πολλές χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τις επιδημικές εστίες. Τι είναι, όμως, αυτός ο ιός και γιατί προκαλεί τέτοιο τρόμο; Μέσα από τις παρακάτω απαντήσεις θα αποπειραθούμε να αποκρυπτογραφήσουμε τα μυστικά του, καθώς μονοπωλεί τις τελευταίες εβδομάδες τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων ανά τον κόσμο.

• Τι είναι;

Eίναι μία ασθένεια που προκαλείται από τον ιό Εμπολα. Η θνησιμότητά της κυμαίνεται από 60 έως 90% αυτών που προσβάλλει. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι σήμερα δεν υπάρχει καμία γνωστή αποτελεσματική θεραπεία ή εμβόλιο κατά του ιού, αν και καταβάλλονται εντατικές προσπάθειες προκειμένου να βρεθεί αποτελεσματικό φάρμακο. Μέχρι πρόσφατα οι επιδημίες εμφανίζονταν σε απομακρυσμένα, απομονωμένα χωριά της Κεντρικής και Δυτικής Αφρικής. Η προέλευση του ιού αυτού του αιμορραγικού πυρετού παραμένει άγνωστη, αλλά σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας κατά πάσα πιθανότητα μεταδόθηκε στις ανθρώπινες κοινότητες από τα ζώα και πλέον απέκτησε την ικανότητα απευθείας μετάδοσης μεταξύ ανθρώπων. Πιθανότατα ο Εμπολα έπληττε τις νυχτερίδες, που αποτελούν έδεσμα για τις ανθρώπινες κοινότητες της περιοχής.

• Ποια είναι τα συμπτώματα;

Η περίοδος επώασης του ιού κυμαίνεται από 2 μέχρι 21 ημέρες. Τα αρχικά συμπτώματα περιλαμβάνουν υψηλό πυρετό, πονόλαιμο και κεφαλαλγία, ενώ αργότερα εμφανίζονται εμετός, διάρροια και ηπατική δυσλειτουργία. Σε κάποιες περιπτώσεις οι ασθενείς εμφανίζουν εσωτερική και εξωτερική αιμορραγία. Πάντως, οι προσβεβλημένοι από τον ιό μπορούν να τον μεταδώσουν επί μεγάλο χρονικό διάστημα.

• Πόσο μεταδοτικός είναι ο ιός Εμπολα;

H αλήθεια είναι ότι ο ιός είναι λιγότερο μεταδοτικός από άλλους, όπως παραδείγματος χάρη ο ιός της γρίπης και ο βάκιλος της φυματίωσης που μεταφέρονται με τον αέρα. Για να κολλήσει κάποιος Εμπολα πρέπει να έχει άμεση επαφή με τον ασθενή και ιδιαίτερα με τα σωματικά του υγρά, στα οποία περιλαμβάνεται και ο ιδρώτας.

• Σε τι διαφέρει αυτή η επιδημία από τις προηγούμενες;

Είναι η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί έως σήμερα, αλλά και η πρώτη που πλήττει ανθρώπους οι οποίοι ζουν σε μεγάλα αστικά κέντρα.

• Ποιες θεραπευτικές προσεγγίσεις ακολουθούνται σήμερα κατά του Εμπολα;

Αρχικά πρέπει να γίνει σωστή διάγνωση, κάτι που είναι δύσκολο αν λάβει κανείς υπόψη τις νοσηλευτικές υποδομές που υπάρχουν σήμερα στη Δυτική Αφρική. Στη συνέχεια, ο ασθενής πρέπει να μπει στην απομόνωση και το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό να λαμβάνει μέτρα προκειμένου να μην προσβληθεί από τον ίδιο παθογόνο παράγοντα (μάσκες, γάντια, ολόσωμες στολές και γυαλιά). Ολα τα εργαλεία που έρχονται σε επαφή με τον άρρωστο πρέπει να απολυμαίνονται σχολαστικά. Μια «πρώτη γραμμή» αντιμετώπισης επιβάλλει να παραμείνει ο άρρωστος καλά ενυδατωμένος. Η αφυδάτωση που προκαλείται από την ασθένεια συχνά οδηγεί στον θάνατο του ασθενούς.

• Ο Εμπολα προκαλεί σοβαρότερο υγειονομικό πρόβλημα από αυτό άλλων ασθενειών;

Οι σοβαρότερες ασθένειες που πλήττουν την Αφρική (έιτζ, φυματίωση και ελονοσία) ευθύνονται για τον θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων κάθε χρόνο. O Εμπολα, ωστόσο, με την υψηλή ταχύτητα μετάδοσης και το υψηλό ποσοστό θνησιμότητας προκαλεί τρόμο.

• Γιατί οι αεροπορικές εταιρείες ανησυχούν για τον Εμπολα;

Μέσα στο αεροπλάνο ο ιός που έχει προσβάλει έναν επιβάτη μπορεί να μεταδοθεί σε δεκάδες άλλους. Ωστόσο, αν και οι αεροπορικές εταιρείες λαμβάνουν πάντα τα μέτρα τους, οι ειδικοί επισημαίνουν πως ο ιός αυτός δεν μεταδίδεται με τον αέρα και έτσι οι επιβάτες είναι ασφαλείς.

Στο στάδιο της έρευνας η παρασκευή εμβολίου

Καθώς ο Εμπολα εξαπλώνεται στις χώρες της δυτικής Αφρικής και η κατάσταση τείνει να ξεφύγει από κάθε έλεγχο, οι επιστήμονες προσπαθούν να διακρίνουν ποια θα ήταν η θεραπευτική προσέγγιση με τις μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας και στους ερευνητές ασκούνται πιέσεις για να ολοκληρώσουν τις εργασίες τους το γρηγορότερο δυνατόν. Την εβδομάδα που έρχεται, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναμένεται να εξετάσει την ηθική πλευρά της χορήγησης φαρμάκων που δεν έχουν λάβει έγκριση για ανθρώπινη χρήση.

• Ποιες νέες θεραπείες χρησιμοποιούνται εναντίον του Εμπολα;

Υπάρχουν κάποιες πειραματικές θεραπείες που χρησιμοποιούνται κυρίως για να ανακουφίσουν τον ασθενή. Η βάση τους είναι ότι τα αντισώματα του ιού θα βοηθήσουν τον οργανισμό του αρρώστου να παλέψει τη λοίμωξη. Αντίσωμα ονομάζεται η πρωτεΐνη που παράγεται από το ανοσοποιητικό σύστημα όταν στον οργανισμό υπάρχει κάποιος ξένος εισβολέας, όπως, π.χ., ο ιός Εμπολα. Χαρακτηριστικά, στους δύο Αμερικανούς που ήταν μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων στην Αφρική και προσβλήθηκαν από Εμπολα χορηγήθηκε μία πρωτοποριακή θεραπεία, γνωστή ως Zmapp, και ήδη τουλάχιστον ο ένας ασθενής δείχνει ενθαρρυντικά σημάδια βελτίωσης. Η θεραπεία βασίζεται σε ένα κοκτέιλ τριών μονοκλωνικών αντισωμάτων κατά του ιού Εμπολα, τα οποία παρήχθησαν σε γενετικώς τροποποιημένα καπνά.

• Τι είναι ορός;

Ο ορός, που χρησιμοποιήθηκε σε παλιότερες επιδημίες της νόσου, είναι το τμήμα του αίματος που περιέχει τα αντισώματα. Στις προηγούμενες επιδημίες Εμπολα χορηγήθηκε στους ασθενείς ορός που είχε ληφθεί από άτομα που νόσησαν από τον ιό, αλλά κατάφεραν να αναρρώσουν. Στο αίμα αυτών των ανθρώπων υπάρχουν υψηλά επίπεδα αντισωμάτων κατά του ιού. Σε μία επιδημία στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το 1995, επιβίωσαν οι επτά από τους οκτώ ασθενείς στους οποίους είχε χορηγηθεί ορός. Μάλιστα, σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες, χορηγήθηκε ορός σε έναν από τους Αμερικανούς αρρώστους με Εμπολα που τελικά διακομίστηκαν στις ΗΠΑ για περαιτέρω θεραπεία.

• Ποιες άλλες προσεγγίσεις δοκιμάζονται;

Εχουν παρασκευαστεί κάποια πρότυπα εμβολίων κατά του ιού Εμπολα, αλλά βρίσκονται ακόμα στο πρώτο στάδιο έρευνας σε πειραματόζωα. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) πρόκειται να εγκρίνει με διαδικασίες fast track ένα εμβόλιο που έδειξε ενθαρρυντικά αποτελέσματα όταν έγινε σε πιθήκους, και η πρώτη φάση των κλινικών δοκιμών αναμένεται να ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο.

• Ποιες είναι οι πιθανότητες επιτυχίας;

Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι οι φαρμακοβιομηχανίες δεν πρόκειται να επενδύσουν τα τεράστια ποσά που απαιτούνται προκειμένου να παρασκευαστούν νέα φάρμακα, όταν αυτά χρησιμεύουν σε συγκριτικά μικρές ομάδες ανθρώπων. Θα πρέπει, λοιπόν, να γίνουν σημαντικές επενδύσεις από τους διεθνείς υγειονομικούς φορείς αν θέλουμε να βρεθούν αποτελεσματικές θεραπείες. H χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων ή εμβολίων, που δεν έχουν ελεγχθεί πλήρως προκειμένου να διαπιστωθεί πόσο ασφαλή είναι, γεννά και ηθικά διλήμματα.

Έντυπη

Στο φως δεύτερη βασιλική, που συνδέεται με τον πολιούχο της Λεμεσού Αγιο Ιωάννη τον Ελεήμονα

Στο φως δεύτερη βασιλική, που συνδέεται με τον πολιούχο της Λεμεσού Αγιο Ιωάννη τον Ελεήμονα






Λευκωσία, του Αριστείδη Βικέτου

























Μια δεύτερη τρίκλιτη βασιλική, έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, στη θέση «Καταλύματα των Πλακωτών» Ακρωτηρίου Κύπρου, στη θέση των βρετανικών βάσεων.


Οι ανασκαφές του τμήματος Αρχαιοτήτων, στην περιοχή, είναι σε εξέλιξη από το 2007, οπότε είχε αποκαλυφθεί η πρώτη βασιλική. Ωστόσο, η νέα, δεν είναι το μόνο σημαντικό εύρημα, καθώς αποκαλύφθηκε και μαρμάρινη στήλη με την προτομή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ως προσωποποίηση του βυζαντινού αυτοκράτορα Ηρακλείου, καθώς πρόκειται για μεταγενέστερο δημιούργημα και αποτελεί έναν «νέο Αλέξανδρο».




Οι δύο βασιλικές είναι τμήμα ενός μνημειώδους εκκλησιαστικού συγκροτήματος, το οποίο, όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή της, σε συνέδριο της Μητροπόλεως Κωνσταντίας - Αμμοχώστου, η υπεύθυνη της ανασκαφής, αρχαιολογική λειτουργός Α΄του Τμήματος Αρχαιοτήτων, δρ. Ελένη Προκοπίου, συνδέεται με τον Αμαθούσιο Άγιο Ιωάννη τον Ελεήμονα, Πατριάρχη Αλεξανδρείας, πολιούχο της Λεμεσού.


Η πρώτη βασιλική είναι «μαρτύριο», δηλαδή ταφικό μνημείο, που έχει τη μορφή ναού με εγκάρσιο κλίτος (σχήμα Τ), σε αντίστροφη διάταξη. Είναι πλάτους 36 μέτρων και μήκους 29, χωρίς την εξέχουσα στα δυτικά πολυγωνική αψίδα, στην οποία υπάρχει εγγεγραμμένη μικρότερη ταφική αψίδα, διαμέτρου 2.25 μέτρων.


Στην ανακοίνωσή της, η δρ. Προκοπίου διατυπώνει την εκτίμηση ότι και η φρεσκο-αποκαλυφθείσα βασιλική, αποτελεί «μαρτύριο». Η ανασκαφή της ξεκίνησε μόλις πέρυσι και είναι πλάτους 20 μέτρων και μήκους πέραν των 47 μέτρων. Πάντως, το σύνολο του οικοδομήματος αυτού είναι «μαρτύριο» του τέλους της δεύτερης δεκαετίας του 7ου αιώνα. Η ανέγερση του οικοδομήματος προσδιορίζεται με ακρίβεια μεταξύ του 616-617 μ.Χ.


Είναι σαφές, σύμφωνα με τη δρα Προκοπίου, ότι και οι δύο βασιλικές αποτελούν τμήμα του εκκλησιαστικού συγκροτήματος, αλλά δεν είναι ακόμη σαφές αν ο ναός, που βρέθηκε στα ανατολικά, είναι ο κύριος, ή υπάρχει και άλλος, μεγαλύτερος, στην βόρεια πτέρυγα του συμπλέγματος.


Το μνημείο στα «Καταλύματα των Πλακωτών» έχει άμεση σχέση με τις μετοικήσεις κατά την περίοδο μάλλον των περσικών επιδρομών, παρά των Αραβικών. Σχετικά η δρ. Προκοπίου αναφέρει μεταξύ άλλων:


- Η θέση δεν είναι γνωστή στις πηγές, ούτε ως οικισμός, έδρα επισκοπής, ή προσκυνηματικό κέντρο, αλλά μόνο ως λιμάνι του Κουρίου. Κάπου, δε, εμφανίζεται και με το όνομα «Καργαία», ίσως σε παραφθορά του Ακτή Αργείων, που αναφέρει ο Στέφανος Λουϊζινιάν. Οι αναφορές αυτές ταιριάζουν με τους θρύλους για τη στάθμευση στην περιοχή του βυζαντινού στόλου με την Αγία Ελένη.


- Το τοπωνύμιο «Καταλύματα» παραπέμπει σε χώρο προσωρινής διαμονής, η οποία επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι το μνημείο αυτό καταστρέφεται στα μέσα του 7ου αιώνα, αφού προηγουμένως είχε εγκαταλειφθεί και είχε μάλιστα παραμείνει άστεγο, στα κεντρικά κλίτη.


- Παρουσιάζει καταπληκτική ομοιότητα με τον Άγιο Μηνά της Μαρεώτιδας Αιγύπτου, που εγκαταλείπεται και καταστρέφεται το 616 και ανασυγκροτείται μετά το 640.


- Παραπέμπει σε αρχαία λειτουργικά τυπικά της Ανατολής. Έχει συμβολισμούς που το συνδέουν με τους Πέρσες, τον Ηράκλειο, και το βάρος που είχε επωμιστεί, να τους εκδιώξει από τις Ανατολικές Επαρχίες, οι οποίες λόγω της αιρέσεως, έπαθαν τελικά, ό,τι οι Νινευίτες.


Όλα αυτά, σύμφωνα με την κ. Προκοπίου, «δεν θα μπορούσαν παρά να ανακαλέσουν στη μνήμη το κείμενο του Νεαπόλεως Λεοντίου για τα έργα της απέραντης ελεημοσύνης του Αμαθούσιου Πατριάρχη Αλεξανδρείας Ιωάννη του Ελεήμονος, και μέσα στα οποία θα πρέπει να ενταχθεί το μνημείο στα "Καταλύματα των Πλακωτών"».


Κατά τη διάρκεια της θητείας του Αγίου στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, αλλά και ενόσω βρισκόταν στην Κύπρο, μεταξύ των ετών 617-619, εργάστηκε για την εξαγορά αιχμαλώτων και την αποκατάσταση των θυμάτων των περσικών επιδρομών (κλήρου και λαού), αλλά και των τιμών προς τα άγια λείψανα και τα κειμήλια που είχαν ευτελίσει με τις ενέργειές τους οι Πέρσες.


Όταν ξεκίνησε η πολιορκία της, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αλεξάνδρεια και όπως αναφέρει ο Νίκων τον 11ο αιώνα, δεν ήταν μόνος, αλλά είχε μαζί του και έναν μικρό αριθμό ανθρώπων από το ποίμνιό του. Εκτιμάται μάλιστα ότι μαζί του ήταν και ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων, Σωφρόνιος, τον οποίον φιλοξενούσε ήδη στην Αλεξάνδρεια.


Αναφέρεται συγκεκριμένα ότι ο Ελεήμονας Πατριάρχης ανήγειρε στην Κύπρο μεταξύ 617-619 έναν θεϊκό οίκο, στον οποίον εναπόθεσε τα λείψανα του πρωτομάρτυρος Στεφάνου και του αδελφοθέου Ιακώβου, στον οποίον αφιέρωσε και όλη του την προσωπική περιουσία.


«Η υποδοχή και απόδοση τιμών στα ιερά κειμήλια και λείψανα των Αγίων Τόπων, καθώς και η φιλοξενία προσφύγων, λαού και κληρικών από τα γειτονικά Πατριαρχεία, είναι η μόνη ερμηνεία που ταιριάζει στο θαυμαστό οικοδόμημα του Ακρωτηρίου, ενώ επιγραφικές μαρτυρίες δεν αποκλείεται κάποια στιγμή να προσδιορίσουν καλύτερα τα εκεί γινόμενα» σημειώνει η δρ. Προκοπίου.


Ο Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων γεννήθηκε στην Αμαθούντα μεταξύ των ετών 539 και 555 μ.Χ. Μετά τον θάνατο του Πατριάρχη Αλεξανδρείας, Θεοδώρου Α΄, ο λαός και ο πατρίκιος Νικήτας, έπαρχος της Αιγύπτου και εξάδελφος του αυτοκράτορα Ηράκλειου, ζήτησαν από τον αυτοκράτορα να τοποθετηθεί ο Ιωάννης στη θέση αυτή, κάτι που έγινε το 610.


Ως Πατριάρχης Αλεξαδρείας έκανε πλουσιότατο έργο. Αύξησε τους ναούς της πόλης από 7 σε 70, πολέμησε τον Μονοφυσιτισμό, έχτισε νοσοκομεία, ξενοδοχεία, πτωχοτροφεία, οργάνωνε συσσίτια και γενικά ελεούσε τους αναξιοπαθούντες σε τέτοιο βαθμό, ώστε να του δοθεί το προσωνύμιο «Ελεήμων».


Όταν οι Πέρσες κατέκτησαν την Αλεξάνδρεια, ο Άγιος Ιωάννης αναγκάστηκε να καταφύγει στην πατρίδα του, την Κύπρο, όπου «κοιμήθηκε» μεταξύ των ετών 616 και 620. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του ως αγίου στις 12 Νοεμβρίου. Μετά τον θάνατό του, το σκήνωμά του μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Σήμερα, μέρος του σκηνώματός του βρίσκεται σε παρεκκλήσι του καθεδρικού ναού του Αγίου Μαρτίνου στη Μπρατισλάβα και άλλο στον ναό San Giovanni in Bragora της Βενετίας.


Η θέση «Καταλύματα των Πλακωτών» είχε εντοπισθεί και καταγραφεί ήδη από το 1954 από τον συνταγματάρχη J. Last, με οδηγίες του Αρθρούρου Megaw, τότε Άγγλου διευθυντή του Τμήματος Αρχαιοτήτων, προκειμένου να γνωματεύσει για την εγκατάσταση της βρετανικής βάσης. Από μόνος του ο χάρτης αυτός, σύμφωνα με την δρα Προκοπίου, «αποτελεί εύρημα ανασκαφής αρχείου και είναι σημαντικό ιστορικό ντοκουμέντο για τη νεότερη ιστορία της Κύπρου, σε σχέση με τις τότε διαθέσεις των Άγγλων ή καλύτερα κάποιων Άγγλων, για αποχώρηση, στα πλαίσια μίας συμφωνίας, συνδυασμένης με την υπό συζήτηση Ένωση».


Το 1996, χάρη στον αρχαιολόγο, συνταγματάρχη G. McGarr, το τμήμα Αρχαιοτήτων της Κύπρου μαζί με τους Άγγλους ένα πρόγραμμα ανασκαφικής έρευνας και αρχαιολογικής επισκόπησης, με σκοπό τον επανεντοπισμό των θέσεων του Last ή και άλλων, και την κήρυξη τους σε αρχαία μνημεία, διαδικασία ακόμη ενεργή ακόμα, ενταγμένη στο σχέδιο διαχείρισης του περιβάλλοντος της χερσονήσου του Ακρωτηρίου.


ΣΗΜ: Οι φωτογραφίες είναι της υπεύθυνης της ανασκαφής, δρος. Ελένης Προκοπίου.


Λεζάντες


1. Η στήλη με την προτομή του Μ. Αλεξάνδρου


2. Αεροφωτογραφία, που δείχνει την πρώτη βασιλική


3. Ο χώρος ανασκαφής της δεύτερης βασιλικής



4. Οι αρχαιολόγοι και οι άλλοι επιστήμονες, που ανασκάπτουν στην θέση "Καταλύματα των Πλακωτών"