BIG BANG NEWS
RESEARCH, TECHNOLOGY, SCIENCE, DIACHRONIC NEWS, COMMENTS, ,SPORTS,MUSIC,SKY AND STARS,AND MUSH MORE.

Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου

Δευτέρα 20 Ιανουαρίου 2014

Θεοτόκος Γλυκοφιλούσα («Η Επίσκεψις»)


Οι βυζαντινές και μεταβυζαντινές εικόνες του Μουσείου συγκροτούν μία από τις σημαντικότερες και πλουσιότερες συλλογές του. Η συλλογή διακρίνεται όχι μόνο για τον ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό έργων –περίπου 3.000– αλλά και για την ποικιλία των εικονογραφικών θεμάτων που καλύπτουν χρονικά το σύνολο της βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης και προέρχονται από τον ευρύτερο ελλαδικό, μικρασιατικό και βαλκανικό χώρο καθώς και από τη Ρωσία.

Η αρχική συλλογή, που προέρχεται από εικόνες της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, εμπλουτίστηκε σταδιακά με αντικείμενα από τα Κειμήλια Προσφύγων, τα οποία έφθασαν στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922) και την ανταλλαγή των πληθυσμών (1923). Έκτοτε η συλλογή διευρύνεται διαρκώς μέσω δωρεών, κληροδοτημάτων, κατασχέσεων και αγορών.

Η περιορισμένη σε αριθμό αλλά ιδιαίτερα σημαντική συλλογή των βυζαντινών εικόνων (9ος-15ος αιώνας) περιέχει εξέχοντα δείγματα της μεσοβυζαντινής και παλαιολόγειας ζωγραφικής. Παλαιότερη είναι η αμφιπρόσωπη εικόνα που στην κύρια όψη φέρει παράσταση της Σταύρωσης σε τρία εικονογραφικά στρώματα (9ος-13ος αι.) και στην πίσω όψη την Παναγία Οδηγήτρια (16ος αι.) από τη Μονή Ευαγγελιστρίας του Δήμου Πέτα Θηβών, ενώ ξεχωρίζουν η εικόνα της Παναγίας Γλυκοφιλούσας (12ος αι.), η αμφιπρόσωπη εικόνα με τον ανάγλυφο άγιο Γεώργιο στην κύρια όψη (13ος αι.), καθώς και η μεγάλων διαστάσεων ψηφιδωτή εικόνα με θέμα τη Θεοτόκο βρεφοκρατούσα (14ος αι.) από την Tρίγλια της Bιθυνίας, της συλλογής Κειμηλίων Προσφύγων.

Οι μεταβυζαντινές εικόνες του Μουσείου είναι πολυάριθμες και μαρτυρούν τη συνέχεια της θρησκευτικής ζωγραφικής από τον 15ο έως και τον 19ο αιώνα στον Ορθόδοξο κόσμο, και κυρίως στην Kρήτη (15ος-17ος αι.) και τα Επτάνησα (17ος-18ος αι.). Από τη βενετοκρατούμενη Κρήτη η συλλογή διαθέτει έργα των ζωγράφων Aγγέλου, Mιχαήλ Δαμασκηνού, Θωμά Mπαθά, Eμμανουήλ Λαμπάρδου και Βίκτωρος, καθώς και των Eμμανουήλ Tζάνε, Φιλοθέου Σκούφου, Θεοδώρου Πουλάκη και Hλιού Mόσκου, που εγκατέλειψαν την Kρήτη μετά την κατάληψή της από τους Tούρκους, το 1669, και εγκαταστάθηκαν στα Επτάνησα. Περιλαμβάνει ακόμα έργα Επτανησίων ζωγράφων του 17ου και 18ου αι., όπως των Aνδρέα Kαραντινού, Kωνσταντίνου Kονταρίνη, Νικολάου Kαλέργη, Δημητρίου Nομικού, Λέοντος Λειχούδη, Παναγιώτη Δοξαρά και Νικολάου Καντούνη.

Εξίσου σημαντικές είναι και οι εικόνες από εργαστήρια του ελλαδικού χώρου και της Μικράς Ασίας, διαφορετικής καλλιτεχνικής έκφρασης, που χρονολογούνται από το 16ο αιώνα και εξής.

Στη συλλογή, τέλος, περιλαμβάνονται 300 τρίπτυχα, ορισμένα δίπτυχα κι ένα εξάπτυχο, που χρονολογούνται από τον 15ο έως και τον 19ο αιώνα. Τα αντικείμενα αυτά αποτελούν στην πλειοψηφία τους έργα ιδιωτικής λατρείας, όπως φανερώνουν και οι μικρές τους διαστάσεις.
Τη συλλογή συμπληρώνουν έργα ξυλογλυπτικής, όπως τρία ξυλόγλυπτα τέμπλα από ναούς των Επτανήσων και της Βορείου Ελλάδας, δύο επισκοπικοί θρόνοι, βημόθυρα κ.ά.


Θεοτόκος Γλυκοφιλούσα («Η Επίσκεψις») (00990)

Είδος: Φορητή εικόνα
ΒΧΜ: 000990
Χώρος έκθεσης: II.3 Λατρεία και τέχνη

Χρονολόγηση: Τέλη 13ου αι.

Διαστάσεις (εκ.μ.): 107 x 73,5
Περιοχή: Tρίγλεια της Μ. Ασίας, Ναός αγίου Βασιλείου


Η Θεοτόκος κρατεί τον μικρό Χριστό με το δεξί της χέρι, ενώ με το αριστερό τον προτείνει στον θεατή και συγχρόνως τον ικετεύει για τη σωτηρία των ανθρώπων. Το Θείο Βρέφος αγκαλιάζει τρυφερά τη μητέρα του ακουμπώντας το μάγουλό του στο δικό της. Ο συγκεκριμένος εικονογραφικός τύπος της Παναγίας, κατά τον οποίο τα δύο πρόσωπα αγγίζονται με τα μάγουλα, είναι γνωστός ως Παναγία Γλυκοφιλούσα. Ο τύπος αυτός προβάλλει τη μητρική ιδιότητα της Θεοτόκου και συγχρόνως τονίζει το ρόλο της ως προστάτιδας των ανθρώπων. Ως μητέρα του Χριστού, εισακούεται από τον γιο της όταν τον παρακαλεί για τη συγχώρεση του κόσμου. Αυτό το νόημα έχει και η επιγραφή της συγκεκριμένης εικόνας, που ονομάζει τη Θεοτόκο ΜΗ(ΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ Η ΕΠΙCΚΕΨΙC, δηλαδή η σκέπη, η προστάτιδα.
Η εικόνα έχει φιλοτεχνηθεί με την τεχνική του ψηφιδωτού. Πρόκειται για τεχνική με μεγάλο κόστος, που εφαρμόζεται σπάνια σε φορητές εικόνες. Το ξύλινο πλαίσιό της αρχικά πρέπει να έφερε πολύτιμη επένδυση. Στο κέντρο του κάτω πλαισίου διακρίνεται μια εγκοπή στην οποία προσαρμοζόταν στήριγμα για την περιφορά της σε λιτανείες, δηλαδή τελετουργικές πομπές στους δρόμους της πόλης. Τον υπόλοιπο χρόνο η εικόνα θα βρισκόταν σε τέμπλο ναού, ως δεσποτική, δηλαδή τοποθετημένη παραπλεύρως της Ωραίας Πύλης. Προέρχεται από την Τρίγλια της Βιθυνίας, κοντά στην Κωνσταντινούπολη, και κατέληξε στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο ως ένα από τα «Κειμήλια Προσφύγων», που έφθασαν στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922) και την ανταλλαγή των πληθυσμών (1923).